25 augustus 2025

Agro: Mest: extra maatregelen en doelsturing

In het onlangs gepubliceerde concept 8e Actieprogramma zijn voor de periode 2026–2029 extra mestmaatregelen opgenomen. In gebieden waar de waterkwaliteit op orde is, kunnen versoepelingen van kracht worden. Daarnaast wordt waarschijnlijk een start gemaakt met doelsturing.

Actieprogramma Nitraatrichtlijn

Iedere lidstaat moet ieder vier jaar een ‘Actieprogramma Nitraatrichtlijn’ (AP) indienen bij de Europese Commissie. In het AP worden (extra) maatregelen opgenomen, die ertoe moeten leiden dat de doelen vanuit de Nitraatrichtlijn en de Kaderrichtlijn Water worden behaald. Het 8^e AP loopt over de periode 2026-2029. De overheid wil de genoemde maatregelen in de loop van deze periode invoeren, veelal vanaf 2027.

Waterkwaliteit vaak in orde, niet in alle gebieden

De regio’s met klei- en veengrond voldoen aan de nitraatnorm voor grondwater (50 mg/l). Dit geldt ook voor regio zand-noord. De verwachting is dat met de huidige maatregelen ook de regio zand midden aan de nitraatnorm gaat voldoen. Heb je percelen in de regio zand-zuid of löss? Deze gebieden voldoen nog niet. Je krijgt vanuit het 8^e AP waarschijnlijk te maken met extra maatregelen.

Kwaliteit oppervlaktewater: verbetering nodig

Naar verwachting voldoet in 2027 circa 60% van het oppervlaktewater aan de normen voor stikstof en/of fosfaat. Voor percelen rondom oppervlaktewateren, die nog niet voldoen, gaan extra maatregelen gelden.

Maatregelen: aanscherpingen, soms versoepelingen

De huidige NV-gebieden komen te vervallen en worden vervangen door ‘aandachtsgebieden’. Een aandachtsgebied kan betrekking hebben op stikstof of fosfor of beide. Afhankelijk van de waterkwaliteit worden, volgens het concept 8^e AP, aanvullende maatregelen genomen of vinden versoepelingen plaats.

Verwachte maatregelen volgens concept 8^e AP

• De rustgewasverplichting voor zand en lössgrond blijft bestaan. Heb je percelen in de zandregio’s noord en midden? Dan blijft de rotatieverplichting ‘1 op 4’. Voor de regio’s zand zuid en löss gaat de rotatie naar verwachting naar 1 op 3, met een optie op 2 op 6.
• De stimuleringsregeling vanggewas op zand- en lössgrond blijft van kracht. Het vanggewas mag je niet bemesten. Wel mag je het vanggewas vanaf 1 januari vernietigen (nu 1 februari).
• De verplichting van het telen van een vanggewas na mais gaat ook gelden als je mais teelt op klei- of veengrond.
• Het vanggewas na mais mag op alle grondsoorten vanaf 1 januari worden vernietigd (nu 1 februari).
• De stikstofgebruiksnormen op zand- en lössgrond kunnen, afhankelijk van de opgave, worden aangescherpt of verruimd. Ligt jouw perceel in een (nieuw) ‘aandachtsgebied stikstof’? Dan kan de stikstofnorm worden gekort tot maximaal 20% van de (nieuwe) ‘generieke norm’.
• De verplichte bufferstroken blijven van kracht. Is de waterkwaliteit op klei- en veengrond goed? Dan kan de bufferstrook smaller worden (standaard 1 meter i.p.v. 3 meter).
• In ‘aandachtsgebieden fosfor’ moet je, volgens planning, op een verplichte bufferstrook van 3 meter en op bufferstroken langs KRW-waterlichamen en ecologisch kwetsbare beken een bezinkgreppel aanleggen.
• Op zand- en lössgrond moet je, na graslandvernietiging, rekening houden met een korting van 65 kg op de stikstofnorm. Dit geldt voor alle gewassen na gras.
• Eventuele maatregelen voor ‘behoud grasland’ zijn nog niet nader uitgewerkt.

Start doelsturing

Het is de bedoeling dat binnen het 8^e AP een start wordt gemaakt met doelsturing gericht op grondwaterkwaliteit. Je kunt hier vrijwillig aan deelnemen. Binnen deze doelsturing ligt de focus op de indicatoren N-mineraal en N-bodemoverschot. Behaal je goede resultaten? Dan gelden voor jou vanaf 2029 mogelijk versoepelingen op bepaalde generieke maatregelen.